Κάθε γυναίκα από την ηλικία των 20 ετών πρέπει να κάνει αυτοεξέταση μαστών τουλάχιστον μια φόρα τον μήνα μιας και αποτελεί την πρώτη και βασική μέθοδο προληπτικής εξέτασης των μαστών και μπορεί να γίνει απλά στο σπίτι από την ίδια την γυναίκα.Όλες οι γυναίκες από την ηλίκια των 20 ετών πρέπει να μάθουν να κάνουν σωστά αυτοεξέταση στους μαστούς τους. Η αυτοεξέταση πρέπει να γίνεται στο πρώτο μισό του κύκλου και κατά προτίμηση 7 με 10 μέρες μετά την πρώτη μέρα της περιόδου (πρώτη μέρα εμμήνου ρήσεως) ενώ για τις εμμηνοπαυσιακές κυρίες, συνιστάται η επιλογή μιας προκαθορισμένης ημέρας μέσα στο μήνα.

Ο καρκίνος του μαστού είναι συχνός και σοβαρός. Όλες οι γυναίκες μπορεί  να εμφανίσουν από τα 30 και μετά. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια εντοπίζουμε καρκίνους του μαστού και σε ακόμη νεαρότερες ηλικίες. Σήμερα, μία Ελληνίδα στις οκτώ θα εμφανίσει  καρκίνο του μαστού στην ενήλικη ζωή της και εκτός συστηματικής πρόληψης, το 50% από αυτές θα έχει φύγει από τη ζωή μέσα στα 10 επόμενα χρόνια. Αντιθέτως οι γυναίκες που παρακολουθούνται συστηματικά και κάνουν προληπτικές εξετάσεις, έχουν 90% πιθανότητες να είναι εν ζωή, 10 χρόνια μετά τη διάγνωση τους.

• Γιατί πρόκειται για τον συχνότερο καρκίνο στη γυναίκα, του οποίου η εμφάνιση αυξάνει  συνεχώς τα τελευταία χρόνια και είναι η συχνότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες κάτω των 75 ετών.

• Ο καρκίνος του μαστού έχει μια αργή εξέλιξη και η περίοδος μεταξύ της γέννησής του και της διασποράς μεταστατικών κυττάρων είναι μεγάλη. Αυτό σημαίνει ότι μια έγκαιρη διάγνωση, θα μειώσει και την πιθανότητα μεταστάσεων και παράλληλα των αριθμό των θανάτων από την πάθηση αυτή.

• Σήμερα διαθέτουμε μια σειρά εξετάσεων που μπορούν και εντοπίζουν το πρόβλημα πριν αυτό γίνει κλινικά αντιληπτό και το κόστος των προληπτικών εξετάσεων του μαστού είναι λογικό.

• Οι προληπτικές εξετάσεις των μαστών, είναι απλές και αποτελεσματικές χωρίς να είναι νοσηρές ή ζημιογόνες για τον οργανισμό μας.

• Οι επιπλέον εξετάσεις που πρέπει να γίνουν εάν η προληπτική εξέταση είναι θετική, είναι γρήγορες και ιδιαιτέρως αξιόπιστες προκειμένου να έχουμε μια σαφή διάγνωση.

• Η θεραπευτική αντιμετώπιση ενός καρκίνου, πρώιμου σταδίου είναι αποτελεσματικότερη από ότι ενός προχωρημένου σταδίου.

• Έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του μαστού δείχνει το ίδιο προσδόκιμο ζωής όπως και ο γενικός πληθυσμός!

Η πρόληψη του καρκίνου του μαστού αφορά τις γυναίκες όλων των ηλικιών.

• Γυναίκες μεταξύ 20 και 75 ετών (ενδεικτικά γιατί δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει ανώτερο ηλικιακό όριο για την πρόληψη),

• Γυναίκες με ιστορικό τραυματισμού στο μαστό,

• Γυναίκες με προθέματα, οι γυναίκες με χειρουργικό ιστορικό μαστού (πλαστική, καλοήθεις όγκους),

• Γυναίκες με δυσκολίες ανάλυσης ή πύκνωσης του συνδετικού ιστού του μαστού.

Οι ασθενείς που ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες πρέπει να απευθύνονται στον γιατρό τους γιατί ο έλεγχος του μαστού σε αυτές, ξεφεύγει από τον κλασικό προληπτικό έλεγχο:

• Σε περίπτωση που υπάρχει προσωπικό ιστορικό καρκίνου του μαστού,

• Επιτήρηση μιας παθολογικής μαστογραφικής εικόνας,

• Ανακάλυψη γονιδίου οικογενειακής προδιάθεσης,

• Ύπαρξη τριών περιπτώσεων οικογενειακού ιστορικού (1ου και 2ου βαθμού) από την πλευρά του ενός εκ των 2 γονέων,

• Ύπαρξη δυο περιπτώσεων οικογενειακού ιστορικού, μια εκ των οποίων πριν τα 40, ή αμφίπλευρου καρκίνου, ή καρκίνου του μαστού και ωοθήκης, ή παραπάνω του ενός καρκίνου της ωοθήκης.

Η πρόληψη του καρκίνου του μαστού περιλαμβάνει:

• Κλινική εξέταση

• Υπερηχογράφημα των μαστών

• Μαστογραφία

Μία γυναίκα πρέπει να ξεκινήσει την κλινική εξέταση από τον γυναικολόγο της (ή μαστολόγο) από τα 20 της χρόνια. Γυναίκες με κάποιο παθολογικό πρόβλημα στο μαστό πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους όσον αφορά τη συχνότητα επισκέψεων.

Ο πρώτος υπέρηχος, αν δεν έχει υπάρξει πρόβλημα στην κλινική εξέταση μέχρι τότε, θα πρέπει να γίνει στα 30 και να συνεχίσει σε ετήσια βάση ενώ η πρώτη μαστογραφία θα πρέπει να πραγματοποιηθεί κάπου μέσα στη πενταετία 35-40.

Πρόκειται καταρχήν για μια επισκόπηση που γίνεται με δυνατό φως για τυχόν ανωμαλίες του δέρματος και έπειτα συνεχίζεται με την ψηλάφηση από τον ειδικό γιατρό. Σκοπός της εξέτασης είναι ο εντοπισμός των όγκων του μαστού. Η δυνατότητα ανακάλυψης μικρών σε μέγεθος καρκίνων, είναι περιορισμένη καθώς οι καρκίνοι μικρού μεγέθους (έως 12-15mm) γίνονται δύσκολα αντιληπτοί με την αφή. Ωστόσο η κλινική εξέταση αποτελεί απαραίτητο σκαλοπάτι στη διαδικασία πρόληψης και εντοπισμού. Μελέτες αναφέρουν ότι σε ποσοστό που μπορεί να αγγίξει και το 10%, κακοήθεις όγκοι μη εντοπίσημοι στη μαστογραφία, αναγνωρίζονται κατά τη διάρκεια της κλινικής εξέτασης.

Η συχνότητα είναι ετησία από τα 20 και μετά!

Ο υπέρηχος παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον ως συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας κυρίως στους πυκνούς μαστούς. Μάλιστα ο υπέρηχος είναι ακριβέστερος από τη μαστογραφία στην εξέταση αλλαγών του μαστού στις νεότερες γυναίκες, των οποίων ο μαστός  είναι πυκνότερος. Επομένως, ο υπέρηχος συστήνεται ως απαραίτητη απεικονιστική εξέταση:

• Για τις γυναίκες κάτω των 35 ετών καθώς και για τις έγκυες ή που έχουν έκκριση γάλακτος,

• Σε περιπτώσεις ινοκυστικής μαστοπάθειας, ινοαδενωμάτων,

• Μετά την ανακάλυψη κάποιας μη φυσιολογικής μαστογραφικής εικόνας,

• Στη περίπτωση πυκνών και συμπαγών μαστών,

• Στις γυναίκες με προθέματα,

• Στις περισσότερες διαδερμικές βιοψίες.

Μετά τα 35, ο υπέρηχος είναι ένα απαραίτητο συμπληρωματικό εργαλείο στην προληπτική εξέταση των μαστών, ειδικότερα στους πυκνούς μαστούς όπου η πραγματοποίηση μονάχα μιας μαστογραφίας είναι επισφαλής (βλ. ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα της μαστογραφίας). Στους δύσκολους αυτούς μαστούς, το υπερηχογράφημα μπορεί να δώσει πολύτιμες επιπλέον πληροφορίες και να ανακαλύψει μικρές βλάβες, μη ανιχνεύσιμες από τη μαστογραφία.

Επιβάλλεται λοιπόν η συστηματική πραγματοποίηση υπερήχων στους μαστούς ως συμπληρωματική προληπτική μέθοδος για τις γυναίκες άνω των 35 ετών με πυκνούς μαστούς (αφού μπορεί να διαγνώσει αφανείς μαστογραφικά καρκίνους).

Η συχνότητα πραγματοποίησης των υπερήχων είναι ίδια με αυτή της μαστογραφίας, δηλαδή ετησία στις γυναίκες άνω των 40 ετών, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες μεταξύ 30 και 40 ετών.

Η μαστογραφία είναι η ακτινογραφία (χαμηλής δόσης) του μαστού και γίνεται με τη βοήθεια του μαστογράφου (ειδικό ακτινολογικό μηχάνημα). Ο μαστός τοποθετείται σε ειδική θέση και συμπιέζεται ανάμεσα σε δυο πλάκες έτσι ώστε και το αποτύπωμα να εμφανισθεί είτε σε φιλμ είτε σε κάποια οθόνη. Η εξέταση δε διαρκεί πολύ αλλά η συμπίεση του μαστού ανάμεσα στις δυο πλάκες, μπορεί να είναι ενοχλητική για κάποιες γυναίκες (δεν είναι ο κανόνας). Η μεγάλη συμπίεση (ειδικά στους πυκνούς μαστούς) εξασφαλίζει συνήθως καλύτερες και ευκρινέστερες εικόνες των μαστών με τη λιγότερη δυνατή ακτινοβολία.

Η μαστογραφία είναι μια προληπτική εξέταση που έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της. Μελέτες έχουν δείξει ξεκάθαρα, μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού κατά 30% σε πληθυσμούς γυναικών (μεταξύ 50 και 69 ετών) που ακολούθησαν ένα πρόγραμμα πρόληψης του καρκίνου του μαστού, με μαστογραφία. Ωστόσο πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι καμιά μέθοδος δεν είναι αλάνθαστη και το μεγαλύτερο πρόβλημα της μαστογραφίας, είναι τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα (περιπτώσεις που ενώ υπάρχει η νόσος, η μαστογραφία δε μπορεί να την ανακαλύψει) και τα οποία κυμαίνονται γύρω στο 8-10% (εξ’ ου και η αναγκαιότητα για ανάγνωση της μαστογραφίας από δυο ειδικούς, η πραγματοποίηση των μαστογραφιών σε τακτά χρονικά διαστήματα και η συμπληρωματική υπερηχογραφική μελέτη).

Η σωστή μαστογραφική προληπτική εξέταση των μαστών περιλαμβάνει την πραγματοποίηση δυο εικόνων για κάθε μαστό (δυο προβολές : ανφάς – en face και προφίλ – profil). Σε περίπτωση που έχουν προηγηθεί κατά το παρελθόν μαστογραφίες, έχει εξαιρετική σημασία να πραγματοποιηθεί συγκριτική αξιολόγηση. Το σημαντικότερο στον προληπτικό έλεγχο είναι να παρακολουθούμε τη μεταβολή των μαστών στο χρόνο και την εμφάνιση νέων εικόνων.

Μέχρι σήμερα χρησιμοποιούσαμε την αναλογική μαστογραφία, τα τελευταία χρόνια όμως η ψηφιακή μαστογραφία έχει δείξει την ανωτερότητά της σε ορισμένες κατηγορίες γυναικών (νεότερες των 50, πυκνοί μαστοί). Θα πρέπει κανείς να ενημερώνετε από το μαστολόγο για το ποια τεχνική είναι καλύτερη για την ίδια.

Η συχνότητα με την οποία πρέπει να γίνεται η μαστογραφία δε βρίσκει σύμφωνους όλους τους ειδικούς. Οι περισσότεροι όμως συμφωνούν ότι η μαστογραφία πρέπει να επαναλαμβάνεται προληπτικά σε ετησία βάση μετά τα 40, ενώ η παύση των προληπτικών μαστογραφιών δεν εξαρτάται από την ηλικία αλλά από την συνολική υγεία της γυναίκας (προσοχή, ο παραπάνω κανόνας αφορά τις γυναίκες χωρίς κάποια ιδιαίτερη παθολογία του μαστού)