Πρόκειται για ωοθήκες που περιέχουν πολλές μικρές «κύστεις», σε μέγεθος μέχρι περίπου 8 χιλιοστών η καθεμία, οι οποίες συνήθως εντοπίζονται αμέσως κάτω από την επιφάνεια της ωοθήκης. Οι μικρές αυτές «κύστεις», που κακώς ονομάζονται έτσι, είναι στην πραγματικότητα ωοθυλάκια, μέσα στα οποία περιέχονται τα ωάρια, και τα οποία τόσο λόγω κακών ορμονικών ερεθισμάτων από την περιφέρεια προς τις ωοθήκες, όσο και διαταραχών παραγόντων-ορμονών μέσα στην ίδια την ωοθήκη αναστέλλουν την εξέλιξη και ωρίμανσή τους. Το αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού είναι να δίνεται η εικόνα των μικρών αυτών κύστεων, που οφείλεται στην ύπαρξη υγρού (ωοθυλακικό υγρό), το οποίο παράγεται φυσιολογικά από τα ωοθυλάκια από ένα στάδιο της εξέλιξής τους και μετά.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών υπολογίζεται ότι αφορά τουλάχιστον 1 στις 10 γυναίκες, ηλικίας 20 έως 40 ετών. Σήμερα, συνεχίζει να αποτελεί ένα σοβαρό ενδοκρινολογικό πρόβλημα, το οποίο, όπως υποστηρίζουν τα επιστημονικά δεδομένα έχει διαφορετικές μορφές κλινικής έκφρασης. Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συνίσταται σε πολύπλοκη ορμονική και μεταβολική διαταραχή, που επηρεάζει τον οργανισμό με πολλούς τρόπους και, από την ενδοκρινολογική πλευρά, ιδιαίτερα τον αναπαραγωγικό άξονα. Οι διάφορες κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν ακμή, τριχοφυΐα διαφορετικής βαρύτητας ή και τα δύο, ποικίλες εκφράσεις διαταραχών της εμμήνου ρύσεως, υπογονιμότητα και παχυσαρκία.

Η διάγνωση με τα σημερινά δεδομένα γίνεται με τρία κριτήρια (κριτήρια του Rotterdam) τα οποία είναι: η κλινική εικόνα (ακμή, αυξημένη τριχοφυΐα, διαταραχές στην έμμηνο ρύση, προβλήματα γονιμότητας) η οποία όμως ποικίλει πάρα πολύ, o εργαστηριακός ορμονολογικός έλεγχος και η υπερηχογραφική απεικόνιση των ωοθηκών. Για να διαγνωστεί με βεβαιότητα το σύνδρομο, θα πρέπει να είναι θετικά δύο από τα τρία παραπάνω κριτήρια.

Η υπερπαραγωγή ανδρικών ορμονών από τις ωοθήκες είναι το υπόστρωμα των διαταραχών που παρατηρούνται στο Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών.

Διαταραχές της περιόδου

Η ωοθηκική δυσλειτουργία, με συνέπεια την προαναφερθείσα ορμονική διαταραχή, προκαλεί διαταραχή της εξέλιξης των ωοθυλακίων και διαταραχή της ωορρηξίας έως και αναστολή της. Αυτό σημαίνει ότι ο κύκλος της γυναίκας διαταράσσεται και μπορεί να παίρνει τον τύπο της αραιομηνόρροιας (περίοδος ανά μεγάλα χρονικά διαστήματα έως και 6 μηνών), που είναι και το συχνότερο, ή να παρατηρείται ακανόνιστη κολπική αιμόρροια, έως και αιμορραγία.

Αυξημένη τριχοφυΐα

Αυτή παρατηρείται είτε στο πρόσωπο, ή/και στο στέρνο ή/και στη μέση γραμμή της κοιλιάς (κάτω από τον ομφαλό) ή/και στην πλάτη ή/και στην οσφύ. Η ύπαρξη τριχοφυΐας στις περιοχές αυτές αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη κάποιου ορμονολογικού προβλήματος, το οποίο χρειάζεται διερεύνηση. Ο βαθμός όμως έντασης της τριχοφυΐας επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, όπως κληρονομικότητα, φυλή κλπ.

Δερματικά προβλήματα

Η λιπαρότητα του δέρματος και η επιμονή της ακμής στο νεαρό κορίτσι μπορεί να αποτελούν ένδειξη ορμονικής διαταραχής του τύπου της αυξημένης παραγωγής ανδρικών ορμονών από τις ωοθήκες. Η δράση των ορμονών αυτών στους σμηγματογόνους αδένες του δέρματος προκαλεί υπερπαραγωγή σμήγματος, που είναι πλούσιο σε λιπαρά οξέα, που έχει συνέπεια τη λιπαρότητα του δέρματος (και των μαλλιών) και την ακμή. Τα συμπτώματα αυτά, αξιολογημένα χωρίς υπερβολή, οφείλουν να οδηγήσουν ένα νεαρό κορίτσι στον ειδικό για περαιτέρω ενδοκρινολογική αξιολόγηση.

Περιττά κιλά

Η αύξηση των κιλών σχετίζεται στενά με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Παλαιότερα υπήρχε η άποψη ότι το σύνδρομο προκαλεί παχυσαρκία, κάτι το οποίο δεν έχει αποδειχθεί. Αντίθετα όμως, είναι σαφές ότι η παχυσαρκία αυτή καθαυτή συνοδεύεται από ορμονικές διαταραχές τύπου του συνδρόμου, λόγω της ορμονικά δραστήριας φύσης του λιπώδους ιστού. Επίσης είναι ξεκάθαρο ότι η απώλεια έστω και 5% του βάρους αποκαθιστά την ορμονική και κλινική εικόνα.

Βασισμένοι στα παραπάνω δεδομένα και στην άμεση συσχέτιση παχυσαρκίας και σακχαρώδους διαβήτη, η θέση της ιατρικής κοινότητας παγκοσμίως είναι να προτείνει την απώλεια βάρους, όπου πρέπει, και τη διατήρησή του στα χαμηλά φυσιολογικά επίπεδα για προστασία και από τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη.

Επιπλέον κίνδυνοι

Πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι υπάρχουν ελλοχεύουσες ασθένειες μέσα στο φάσμα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών, όπως η εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, που προαναφέρθηκε, η διαταραχή των χοληστερινών, η υπέρταση, νοσήματα που οδηγούν σε αυξημένο καρδιοαγγειακό κίνδυνο. Το γεγονός αυτό υποχρεώνει τον ειδικό να αντιμετωπίζει το σύνδρομο όχι απλώς σαν «ένα πρόβλημα ακμής», αλλά σαν μία νοσογόνο οντότητα που πιθανόν να έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στην υγεία.

Η διαγνωστική οδός που θα ακολουθήσει ο γιατρός εξαρτάται από την εξειδίκευση που έχει πάνω στο θέμα. Συνοπτικά περιλαμβάνει, εκτός από τις πληροφορίες του ιστορικού και την κλινική εκτίμηση, τον αναλυτικό ορμονολογικό έλεγχο, το υπερηχογράφημα ωοθηκών και οτιδήποτε άλλο κριθεί αναγκαίο.

Η μονολεκτική απάντηση είναι όχι. Υπάρχουν τρόποι βελτίωσης των προβλημάτων αλλά όχι ίαση. Και οι θεραπείες προσαρμόζονται ανάλογα με το κύριο ενδιαφέρον της γυναίκας.

Τα τελευταία χρόνια αυτό που έχει αλλάξει στην αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι η πλατφόρμα πάνω στην οποία κινούνται οι όποιες φαρμακευτικές αγωγές. Και η πλατφόρμα αυτή είναι η διατήρηση του χαμηλού σωματικού βάρους για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

Είναι βασικό ο θεράπων ιατρός να ενθαρρύνει τη γυναίκα για σωματική άσκηση που θα την βοηθήσει να χάσει ή να διατηρήσει το βάρος της αλλά και επίσης θα την εισαγάγει σε μια άλλη θεώρηση της καθημερινότητάς της, που θα εμπεριέχει τις έννοιες της σωστής διατροφής και της άσκησης.

Η αντιμετώπιση των διαταραχών του κύκλου ή της τριχοφυΐας-ακμής συνήθως, και με απόφαση του θεράποντος, γίνεται με τη χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων /προγεστερονοειδών σκευασμάτων η αντιανδρογόνων αντίστοιχα(αφού έχει ληφθεί από τον γυναικολόγο λεπτομερές ιστορικό και έχει πραγματοποιηθεί ο απαραίτητος εργαστηριακός έλεγχος). Οι αγωγές αυτές όμως δεν θα πρέπει να είναι μακροχρόνιες μιας και βοηθούν κυρίως στην ύφεση των συμπτωμάτων και όχι στην ουσιαστική λύση του προβλήματος.Σε περιπτώσεις τριχοφυΐας, η γυναίκα οφείλει να ενθαρρύνεται για την εφαρμογή αποδεκτών μεθόδων «ριζικής» αποτρίχωσης, οι οποίες σαφώς βελτιώνουν το πρόβλημα, σε αντίθεση με την εφαρμογή φαρμακευτικών αγωγών, όπου μετά τη διακοπή τους, μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος, το πρόβλημα επανέρχεται.

Σε περιπτώσεις όπου καταδεικνύεται αντίσταση στην Ινσουλίνη, μπορεί να προταθεί από τον θεράποντα αγωγή με αντιδιαβητικά δισκία, σε μία προσπάθεια μείωσης της παραγωγής των ανδρογόνων από την υπερεκκρινόμενη ινσουλίνη.

Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει θέμα υπογονιμότητας, η ακολουθουμένη ιατρική πρακτική περιλαμβάνει αγωγές για πρόκληση ωορρηξίας. Οι αγωγές αυτές εφαρμόζονται μόνον όταν υπάρχει το αντίστοιχο ενδιαφέρον, και όχι προηγουμένως, γιατί το αποτέλεσμα διαρκεί μόνο κατά την εφαρμογή τους.